اسلام در محیطی طلوع کرد که بدترین قضاوت ها درباره زن وجود داشت و پاره ای از قبایل عرب به سبب تفکرات نادرست، از داشتن دختر متنفر بودند و نگه داشتن او را در خانواده، مایه ننگ می دانستند و گاه دختران را زنده به گور می کردند. قرآن در چنین محیطی تلاش کرد بشر را با حقیقت خلقت زن، بلکه با خلقت بشر آشنا سازد و نگاه واقع گرایانه را ـ که ریشه در سرشت و طبیعت او دارد ـ عرضه کند. کتاب زن در تفسیر نمونه از «مقدمه و بخش های سرگذشت غمبار زنان، تلاش قرآن برای احیای جایگاه زن، احکام مربوط به زنان، زنان نمونه، زنان ناشایست، داستان هایی از زنان و زنان پیامبراکرم صلی الله علیه و آله» جمع آوری شده است.

هجوم غرب صنعتی به سرزمین های اسلامی از جمله: شبه قاره هند، ترکیه عثمانی، مصر و مغرب عربی، بویژه از آغاز قرن نوزدهم میلادی به بعد، واکنش های متفاوتی را در میان نخبگان مسلمان پدید آورد که جریان ها و جنبش های فکری و دینی اسلامی معاصر از پیامدهای آن می باشد.جریان هایی که اگرچه ریشه در تاریخ و فرهنگ اسلامی داشتند، اما در ظرف زمانی مزبور با شکل و محتوا و رویکردهای تازه ای احیاء و به صورت چهار جنبش سنت گرایی، سلفی گری، نوگرایی، احیاء و اصلاح فکر دینی رخ نمودند.