میزان مطالعه ایرانیان در دو دهه گذشته با ظهور کامپیوتر، موبایل، تبلت و فضای مجازی دستخوش تغییر شده است، اما بنا بر گفته مسئولان این میزان از سال گذشته روندی افزایشی داشته است.
به گزارش روابط عمومی مرکز نشر هاجر،براساس مطالعات و پژوهش‌های انجام‌شده در فروردین ماه سال ۱۴۰۱، بالغ بر ۴۳.۵ درصد از ایرانیان، علاقه‌مند به مطالعه کتاب بودند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی محمدمهدی اسماعیلی ۲۳ خرداد گفت: «سرانه مطالعه در کشور بر اساس آخرین پیمایش فرهنگی کشور بدون احتساب ادعیه، مطالعه مجازی و کتب درسی، ۳۵ دقیقه در روز است». البته تاکنون آمارهای متفاوتی از سرانه مطالعه در ایران منتشر شده است. تقریبا یک دهه پیش بر اساس یک اطلاع آماری اعلام شد که میزان مطالعه مردم ایران به صورت میانگین ۲ دقیقه در شبانه‌روز است.
مرکز آمار ایرانی در سال ۱۳۹۹، نتایجی را منتشر کرده که حاصل بررسی مطالعه افراد باسواد ۱۵ساله و بیشتر بوده است؛ مطابق این نتایج سرانه مطالعه این افراد در ماه به‌طور متوسط ۸ ساعت و ۱۸ دقیقه برآورد شده که معادل ۱۶ دقیقه و ۳۶ ثانیه در روز بوده است.
سرانه مطالعه یک شاخص جهانی است که تعریف مشخص و دقیقی دارد. تعریف این شاخص تنها مطالعه کتاب (غیر درسی) را شامل می‌شود؛ یعنی نه مطبوعات، نه سایت‌های اینترنتی و مجازی. هنوز پژوهشی در این زمینه صورت نگرفته است که چه میزان از کتاب‌ها به شکل آنلاین خوانده می‌شود و چه میزان به شکل کتاب‌های صوتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.آمار مورد اشاره در مورد سرانه مطالعه در ایران در مورد افراد اهل مطالعه در جامعه صادق است، نه همه افراد جامعه.
کارشناسان معتقدند که فناوری‌های جدید، شبکه‌های اجتماعی و موبایل‌های هوشمند باعث شده سرعت در خوانش مطالب زرد، جایگزین مطالعه عمیق و متمرکز شود. با در نظر گرفتن کتاب به عنوان یک رسانه، مسلم است که خوانش آن نیاز به بردباری و حوصله دارد تا اثرگذار باشد.
عباس سجادی، نویسنده و پژوهشگر عرصه ادبیات، می‌گوید که «در حال حاضر جامعه شرایط مالی برای خرید کتاب را ندارد.» بالا بودن قیمت کتاب در اولین گام از گرانی قیمت کاغذ نشات می‌گیرد و باعث شده تا بهای تولید کتاب توسط ناشر هم بالا برود و ناشر چاره‌ای جز افزایش قیمت نهایی ندارد. اما حسین میرزایی، استادیار گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی، معتقد است که اگر کسی اهل مطالعه باشد قیمت کتاب مانع او نمی‌شود. کاهش مطالعه در برخی افراد ناشی از عدم مدیریت زمان و ظهور فضای مجازی است، البته گاهی «ناشی از اعتماد به نفسی است که اکثر افراد در خود می‌بینند که گویا همه اطلاعات پیش آن‌هاست و ضرورتی وجود ندارد که بخواهند اطلاعاتشان را از طریق متون مکتوب و قابل ارجاع به روز کنند.»
پژوهشگران معتقدند که در کنار سیاست‌های حاکمیتی، جذب و تشویق به مطالعه باید از دوران کودکی در خانه توسط والدین و بعد در مدرسه از طرف معلمین و در دانشگاه توسط اساتید انجام شود. هر چه این جریان دیرتر آغاز شود امکان دائمی بودن آن کم‌تر می‌شود. تا زمانی که کودک در دست والدینش به صورت تمام وقت موبایل می‌بیند طبیعی است که او هم تمایل پیدا می‌کند که با آن وسیله ارتباط بگیرد.
