ناباب و نایاب

در این گفتارهای ناباب، بابی دیگر از تعلیم و تربیتِ نایاب گشوده می شود تا همه مؤلفه ها و عناصر تربیتِ آسیب زا را به چالشی دردناک درکشاند. کتاب با این گزیده ها آغاز شده است:
• فاجعۀ اصلی در تعلیم و تربیت این است که ما دیگر قادر نیستیم فاجعه را در تعلیم و تربیت حس کنیم!
• دینی کردن افراد، مخفیگاه مخوف تخفیف حس دینی آن هاست!
• آنچه ما را از حقیقت تربیت بازداشته، استحالۀ تربیت از ساحت فطرت الهی به ساحت صنعت انسانی است!
• بشر هم اکنون به گونه ای تربیت شده است که به جای اینکه حیوان ناطق باشد، ناطق حیوان است!

ناباب و نایاب دو بخش دارد. «چگونه از تعلیم و تربیت دست برداریم؟» عنوان بخش اول است که در نه گفتار تنظیم شده است: تدسیه (توطئه) در برابر تزکیه (توسعه)؛ تربیت به مثابۀ تبعیت؛ دانش قبلی خواستگاه تربیت دینی؛ بازجست عزت نفس در گفتمان «بودن»؛ ایجاد تحول، مانع تحول است؛ یادگیری «پدیدارشونده» در برابر یادگیری «بازتولیدشونده»؛ بازی و فراغت به مثابۀ عبادت؛ آسیب شناسی تربیت؛ حس دینی به سبک کودکی.
بخش دوم کتاب با عنوان «تربیت پرهیزی به جای تربیت تجویزی» هشت گفتار بعدی را دربرگرفته است: غایت تربیت کردن، تربیت نکردن است؛ غایت فزونی و پیشرفت، کاستن و بازگشتن است؛ غایت هدفمندی در تربیت، هدف زدایی از تربیت است؛ غایت تشویق، تنبیه است؛ غایت بزرگ شدن، کودک شدن است؛ غایت راز آموزش، رازپوشی است؛ غایت آگاهی غفلت است؛ غایت منفی، مثبت است.