حکمت متعالیه

گزیده ای از کتاب

قاعده الواحد از قواعدی است که در موارد فراوانی در فلسفه و حتی علم اصول به کار رفته و نتایجی را به دنبال داشته و در مورد آن ادعای بداهت شده است، با این حال، از جمله قواعدی است که هم در اصل ادعا و هم در ناحیه دلایل، با تعبیرها و تقریرهای مختلفی اثبات شده، هم چنان که از طرف ناقدان نیز نقد و بررسی گردیده است.

بنابراین، ابتدا لازم است تقریر همه جانبه ای از قاعده ارائه شود و حتی تقریرهای مختلف مطرح گردد، سپس به ادله و ثمره هر دلیل پرداخته شود و در نهایت، جمع بندی نهایی ارائه گردد.

الف) تقریر قاعده الواحد

معنای ابتدایی این قاعده عبارت است از این که «از علت واحد، معلول واحد صادر می شود و محال است معالیل متکثر صادر شود» و در ناحیه معلول نیز گفته می شود «معلول واحد جز از علت واحد صادر نمی شود».

اما آنچه مهم  است معنای واحد و معنای صدور و نوع علیت است؛ یعنی آیا هر واحدی منظور است یا واحد خاصی؟ هر صدوری یا صدور خاصی و هر علیتی یا علیتی خاصی هم چون علت فاعلی؟

گاهی گفته می شود این قاعده فقط مخصوص بسط حقیقی است که خداوند متعال است و در غیر ذات حق جریان ندارد، و گاهی به گونه ای مطرح می شود که بر غیر خداوند نیز صادق است…