مصاحبه‌با‌سرکارخانم فاطمه‌نظیر مولف‌کتاب حجیت‌گفتارصحابه وتابعین درتفسیر

خانم نظیر، لطفا برای آشنایی مخاطبین ما، خود را بیشتر معرفی فرموده و بفرمایید چطور شد که به حوزه علمیه وارد شدید؟

فاطمه نظیر هستم، معاون آموزش مدیریت استانی حوزه علمیه خواهران استان یزد.

بعد از ازدواج، بارها به همسرم می گفتم که شنیده ام در قم حوزه علمیه ای به نام جامعه الزهراء (سلام الله علیها) وجود دارد و می خواهم ادامه تحصیل بدهم، ولی هیچکدام نمی دانستیم کجا و چگونه در مورد ثبت نام آن اطلاع پیدا  کنیم. تا اینکه در سال 1373 برای ادامه تحصیل همسرم به قم هجرت کردیم. صاحب خانه ما  در واحد خواهرانِ دفتر تبلیغات تحصیل می کرد (که اکنون به مدرسه علمیه  معصومیه تغییر نام داده است)؛ او برای ادامه تحصیل من، این مکان را معرفی کرد. در سال 1374 در آزمون ورودی دفتر تبلیغات شرکت کردم و پذیرفته شدم. به محض ورود به حوزه، علاقه و انگیزه وافری به دروس حوزه پیدا کردم. از هر فرصتی برای مطالعه و تحقیق استفاده می کردم. در سال 1387 در موسسه آموزش عالی حوزوی امام حسین (علیه السلام) در رشته تفسیر و علوم قرآن به صورت حضوری شروع به تحصیل کردم و سال 1394 مقطع سطح سه را به پایان رساندم.

مختصری از فعالیت ها و اشتغال های علمی و فرهنگی خود بیان کنید و چه شد که وارد عرصه پژوهش شدید؟

بعد از چند سال تحصیل متوجه شدم خانم­ها هم می­توانند پرونده تبلیغی تشکیل دهند و برای تبلیغ به شهرهای مختلف کشور سفر کنند. شرایط تشکیل پرونده را سوال کردم و متوجه شدم برای تشکیل پرونده باید مصاحبه شوم. حدود ده کتاب برای مصاحبه معرفی شده بود که اکثر آن ها را مطالعه و موفق به تشکیل پرونده تبلیغی شدم.

تابستان همان سال -فکر می کنم سال 1380 بود- برای تبلیغ به شهر یزد آمدم. در مسجد الرضای شهر یزد کلاس های متعدد، برای مقاطع سنی مختلف برگزار کردم. این اولین تجربه کلاسداری و فعالیت­های تبلیغی من بود. بعد از آن هر سال در ماه مبارک رمضان و تابستان، به همراه همسرم، برای تبلیغ به شهر یزد می­آمدیم.

از جمله فعالیت­هایی که تابستان­ها داشتم، کلاس با بچه­های دبیرستان بود. در سال 1382با بچه ها تصمیم به تهیه یک نشریه گرفتیم. مدیر، سردبیر و چند نفر هم به عنوان اعضای هیات تحریریه تعیین شدند و نشریه­ای به نام «راه رستگاری» را تهیه کردیم.

برای تهیه مطالب و طراحی آن بچه­ها را راهنمایی می­کردم. بعد از نهایی شدن نشریه، آن را به سازمان تبلیغات یزد تحویل دادیم. این نشریه در ارزیابی، رتبه اول را در کشور کسب کرد و این باعث خوشحالی من و بچه­ها شده بود و جوایز خوبی به بچه ها تعلق گرفت.

در سال­هایی که مشغول به تحصیل بودم به عنوان کتابدار در «مرکز فرهنگ و معارف قرآن» دارای کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآن، معرفی شدم. هفته ای دو روز پنج شنبه بعد از ظهر و جمعه برای مراجعه خواهران بود. اما چون زمان مناسبی نبود مراجعات کمی داشت، و موجب شد زمان فراغت بیشتری برای جستجو در کتاب­ها داشته باشم. آنجا با منابع تفسیری زیادی آشنا شدم و این جرقه ای برای فعالیت های پژوهشی من بود.

از سال 1386 به یزد برگشتیم و در حوزه علمیه حضرت زینب (سلام الله علیها) مشغول به تدریس بعضی از دروس مثل تفسیر، احکام و… شدم و استاد راهنمای تحقیقات پایانی طلاب بودم. در سال 1388 به عنوان معاون پژوهش انتخاب شدم. بعد از یک سال مدیریت استان حوزه علمیه خواهران یزد تشکیل شد و به عنوان معاون پژوهش معرفی شدم و تا سال 1394 در این سمت بودم و بعد از آن تا کنون به عنوان معاون آموزش مشغول به کار هستم. در این سال­ها ارزیاب بسیاری از تحقیقات پایانی، پایان نامه­ها و مقالات طلاب در جشنواره­ها و همایش­ها بوده­ام.

مختصری در خصوص  کتاب هایی که در نشر هاجر به چاپ رسانده­اید توضیح دهید؟

تنها کتابی که در نشر هاجر به چاپ رساندم «حجیت گفتار صحابه و تابعین در تفسیر» است. يکي از مباحث بسيار مهم که بين دو مذهب شيعه اماميه و اهل سنت مطرح بوده مساله حجيت و يا عدم حجيت قول تمام اصحاب رسول گرامي اسلام ـ صَلَّي‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ـ و تابعين ايشان است.

از ديدگاه اهل سنت پس از سنت پيامبر ـ صَلَّي‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ـ يکي از مدارک در تفسير، اقوال صحابه شامل روایات تفسیری صحابه، اخبار حسی صحابه و آراء اجتهادی صحابه و تابعين است. از آنجا كه اهل سنت معتقد به عدالت صحابه هستند، اکثر علمايشان بر اين نظر متفق‌اند كه تمام اقوال صحابه، روایات، اخبار و آراء اجتهادی آن­ها نیز حجت است.

در مقابل، مفسرين شيعه، حجيت مطلق سخنان صحابه و تابعين را رد کرده و مي‌گويند همانطور که در بين صحابه و تابعين رسول اکرم ـ صَلَّي‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ـ افراد صالح و متقي وجود داشته‌اند، افراد ناصالح و فاسق نيز بوده اند؛ بدين جهت نمي‌توان به تمام نظريات صحابه و تابعين به ديد حجيت نگريست.

اين اختلاف مباني بين فريقين باعث شده که برخي از فِرَق مانند وهابيت، موضع بسيار تند و شديدي در مقابل علماي شيعه اتخاذ نمايند و به دروغ تبليغ كنند كه شيعيان تمام صحابه را کافر مي‌دانند و به آنها طعن وارد نموده و ناسزا مي‌گويند.

اين اختلافات که بر اساس خِلط مباحث، کتمان حقايق و لغزش‌ها نهاده شده، فاصله­ی اختلاف بين مسلمين، بويژه در اصول عقايدشان را تشديد و ديگران را دچار ترديد و انکار مي‌کند. از اين رو بررسي ديدگاه علمای شيعه و اهل سنت در حجيت قول صحابه و تابعين در تفسير و ارزيابي آنها با توجه به آيات و روايات پيامبر، صَلَّي‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم، ضرورتي اجتناب ناپذير است. بدين جهت براي كاستن از حجم تبليغات كاذب وهابيت، به بحث مقارنه­اي ديدگاه شيعه و اهل سنت، درباره صحابه و اهل سنت پرداختم و به دلايل هر يك از آنان به اختصار اشاره نموده­ام.

اميد است اين نوشته گامي در جهت وحدت امت اسلامي در مقابل دشمنان تفرفه افكن باشد.

وضعیت فعلی نشر کتاب های علوم اسلامی در کشور را چطور می بینید و وضیت آثار خواهران طلبه چگونه است؟

نشر کتاب­های علوم اسلامی یکی از مهم‌ترین شاخص­ها در سنجش رشد فرهنگی و دینی یک ملت اسلامی است. اگر نتوانیم ادعا کنیم کتاب­های علوم اسلامی در جایگاه ایده‌آل خود در کشور قرار دارند؛ حداقل می‌توان گفت جایگاه خوبی دارد.

در سال­های اخیر دست اندرکاران و مسئولین حوزهای علمیه خواهران با تلاش­های زیاد و برنامه­ریزی­های متعدد، در صدد رشد علمی و پژوهشی خواهران طلبه هستند و تاکنون تعداد قابل توجهی از کتاب­های خواهران طلبه به چاپ رسیده است ولی هنوز در جایگاه ایده آل قرار نداریم.

چه عواملی در تقویت علمی خواهران طلبه موثر است تا نوشته هایشان ارتقاء یابد؟ در این مسیر مسئولین حوزه چه نقش و وظایفی را می­توانند به عهده بگیرند؟

عوامل متعددی در تقویت علمی و پژوهشی طلاب موثر است. ابتدا طلاب باید دانش پایه علوم اسلامی را به خوبی فرا بگیرند و هم زمان از روش های تحقیق در علوم مختلف اطلاع یابند و اهتمام به شناسایی چالش­ها و نیازمندی­های پژوهشی در علوم دینی نموده و از طریق تحقیق و پژوهش اقدام به رفع نیازها نمایند.

مسئولین به عنوان هدایتگران پژوهشی، باید دانش، مهارت و انگیزه طلاب را ارتقاء دهند. استعداد سنجی کرده و خدمات پژوهشی ارائه دهند، آسیب­های مسیر را شناسایی و در صدد رفع آن برآیند. در بعضی موارد دیده شده، در مقطع سطح دو، با وجود اینکه طلاب دروس عمومی حوزه را می­خوانند، اما انتظار تحقیقات تخصصی، در حد مقالات علمی از طلاب دارند و این حرکت، انگیزه را در طلاب سرکوب می کند.

برای بهره گیری از تجارب اهل قلم در مدارس علمیه، چه برنامه­هایی را پیشنهاد می­نمایید؟

دعوت از این دسته افراد در حوزه­­ها تا به صورت حضوری تجربیات خود را بیان کنند و مسیر موفقیت خود را توضیح دهند و در مواردی که طلاب تمایل دارند، آموزش هایی از سوی این افراد صورت گیرد و طلاب مطالب خود را ارائه دهند تا نقاط قوت فعالیتشان تقویت شده و نسبت به رفع نقاط ضعف، گام هایی برداشته شود.

سرکار عالی در جایگاه یک نویسنده که مشغله­های علمی و کاری دارید، چگونه بین این اشتغالات و رسیدگی به امور خانواده تعادل برقرار کردید؟

جمع بین فعالیت علمی و وظیفه همسری و مادری کار دشواری است. اما با برنامه­ریزی و نظم در امور می­توان کارهای زیادی انجام داد. حضرت علی (علیه السلام) در وصیت خود خطاب به فرزندان خود امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) می فرمایند: اوصیکم بتقوی الله و نظم امرکم…

اگر دقت کنید چه ساعت­هایی از عمر ما که به کارهای غیر لازم می­گذرد در حالی که می­توانیم با برنامه دقیق تر استفاده بهینه تری از زمان داشته باشیم.

چه راهکارهایی برای استقبال مجامع علمی از انتشار تحقیقات خواهران طلبه پیشنهاد می نمایید؟

تحقیقات باید در راستای پاسخگویی به نیازهای مردم باشد. به قول حافظ «گره از کار فرو بسته ما بگشاید». و نوشته ها به روز و جذاب باشد.

به نظر شما عموم مخاطبان چه انتظاری از آثار نویسندگان خواهر طلبه دارند؟ جای خالی چه موضوعاتی در حوزه نشر کتاب مشهود است و باید ناشرینی مثل نشر هاجر بر روی آن سرمایه گذاری کنند؟

به نظر می­رسد جای موضوعات مربوط به خانواده و تربیت کمرنگ است. خانم ها هرچند از نظر علمی رشد کنند باز نقش مادری و همسری آن­ها از اهمیت بیشتری برخوردار است. لذا بحث­های مربوط به خانواده و تربیت کودک از نیاز های اساسی آن هاست و هرچه در این موضوعات کار شود و نگاه اسلام را با دلیل و مستند بیان کنیم باز کم است.

 به نظرتان مرکز نشر هاجر برای حمایت از تولید و نشر آثار طلاب چه رویکرد و سیاست هایی را باید در پیش بگیرد؟

طلبه های مستعد و با انگیزه و دارای فرصت کافی در امر تحقیق و پژوهش هستند که باید شناسایی شده و با برگزاری کارگاه­های متعدد و مورد نیاز؛ آن­ها را تقویت کرد.

می­توان پژوهشگران مبتدی را با کسانی که تجربه خوبی در نویسندگی دارند همراه کرد.

فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در بین طلاب خواهر چگونه ارزیابی می نمایید؟

متاسفانه سرانه مطالعه در کشور ما پایین است. طلاب خواهر همیشه ابراز می­کنند با توجه به حجم سنگین مطالب درسی و وظایف سنگین مادری و اشتغالات روزمره، فرصت کافی برای مطالعه غیر درسی ندارند. اما در صورت بدست آوردن فرصت مناسب وقتی برای مطالعه اختصاص خواهند داد.

.