برساخت اجتماعی تفاوت: جنسیت در کلاس درس دانشگاهی

کتابِ «برساخت اجتماعیِ تفاوت: جنسیت در کلاس درس دانشگاهی»، که ذیل پروژه «کلاس درس دانشگاهی» با مدیریت دکتر عباس کاظمی اجرا و منتشر شده است، نخستین روایت از تجربه جنسیتی کلاس درس در ایران از چشم‌انداز جامعه‌شناسی و توجه به ابعاد فرهنگی و اجتماعی آن است که در بین حجمی از ادبیات روانشناسی و علوم تربیتی و حتی پزشکی موجود در رابطه با برخی از ابعاد این موضوع به تحریر درآمده است.

در رابطه با محتوای کتاب، بایستی گفت که کتاب با سه موضوع محوری مشخص می‌شود و اصولاً در تمام مباحث مطروحه، درصدد است به این سه موضوع که در حقیقت سه سؤال اصلی هستند، پاسخ دهد:
سؤال اول اینکه آیا تجربه کلاس درس برای دانشجویان دختر و پسر متفاوت است؟ به عبارتی، آیا می‌توان از تک‌راهی جنسیتی و عدم تفاوت تجربه کلاس درس در دانشگاه‌های کشور گفت یا اینکه خیر، کلاس درس فضایی برگرفته از سطح کلان جامعه است و دختران و پسران با همان تجاربی در آن زیست می‌کنند که در سطح جامعه چنین است؟ آیا دانشگاهی که خود قرار است به تعدیل نابرابری کمک کند، با انگاره‌هایی از تفاوت تجربه جنسیتی پوشانده شده است که بطور ضمنی در جهت بازتولید این نابرابری و تثبیت قدرت سلسله‌مراتبی خدمت می‌کند.

در سؤال دوم، به این پرسش پاسخ داده شده که اگر این تجربه در دختران و پسران متفاوت است، تفاوت در کجاهاست؟ چه حوزه‌هایی از این تجربه متفاوت است و در چه حوزه‌ای تفاوتی وجود ندارد و دختران و پسران دانشجو شرایط یکسانی را تجربه می‌کنند؟

سؤال سومی که کتاب در پی پاسخگویی به آن است، اینکه اگر این تجارب متفاوت است، چرا؟ به عبارتی، چه عواملی موجب می‌شود تا دختران و پسران در کلاس درسی که در یک فضا، با یک محتوای درسی، با یک استاد و سایر شرایط یکسان رقم می‌خورد، تجارب متفاوتی را تجربه می‌کنند؟ آیا این تفاوت، ریشه بیولوژیک و زیستی دارد، یا اینکه امری یکسره اجتماعی است و گستره آن دامن فضاهای حتی قبل از دانشگاه و کلاس درس را می‌گیرد؟ در این روایت اخیر، نهادها و منابع متعدد جامعه‌پذیری در سطح جامعه، چه نقشی در تولید و بازتولید این تفاوت تجربه کلاس درس دارند؟ آیا می‌توان صحبت از برساختی‌بودن این تفاوت کرد و آن را محصول زبان و مناسبات اجتماعی دانست؟
به هر روی، در کتاب سعی شده تا ریشه این تفاوت تجربه رَدیابی و پاسخی به آنها داده شود.

این کتاب توسط انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی به چاپ رسیده است.